Fundacja ŻYCIU TAK – Edyta Stein – żydowska ateistka, która została katolicką święta, patronką Europy

Edyta Stein – żydowska ateistka, która została katolicką święta, patronką Europy

9 sierpnia 2021 /FP | Family News Service

„Chodź, idziemy za nasz naród!” – powiedziała Edyta Stein do swojej siostry Róży, gdy gestapo aresztowało żydowskie kobiety w klasztorze karmelitanek bosych w holenderskim Echt. Ta ateistyczna filozofka, urodzona w judaistycznej rodzinie, zrobiła naukową karierę, którą rozpoczęła na uniwersytecie wrocławskim, a kontynuowała pod kierunkiem Edmunda Husserla, w Getyndze i Fryburgu Bryzgowijskim. Przeszła intelektualną drogę, od zwątpienia i negacji Boga – do katolicyzmu. Zginęła w komorze gazowej Auschwitz-Birkenau, stała się symbolem kobiecej odwagi, tolerancji i szacunku – św. Teresą Benedyktą od Krzyża, jedną z trzech patronek Europy.

Zdjęcie: Edyta Stein, św. Teresa Benedykta od Krzyża

Zdjęcie: Edyta Stein, św. Teresa Benedykta od Krzyża, fot. wikimedia (domena publiczna)

Św. Jan Paweł II podkreślał, że patrząc ze współczesnej perspektywy na życiową postawę Edyty Stein, można w niej dostrzec, z jednej strony „protest przeciw wszelkim przejawom łamania podstawowych praw człowieka, z drugiej zaś – zadatek nowego zbliżenia między żydami a chrześcijanami”.

„Ogłosić dzisiaj św. Edytę Stein Współpatronką Europy znaczy wznieść nad starym kontynentem sztandar szacunku, tolerancji i otwartości, wzywający wszystkich ludzi, aby się wzajemnie rozumieli i akceptowali, niezależnie od różnic etnicznych, kulturowych i religijnych, oraz by starali się budować społeczeństwo prawdziwie braterskie. Niechaj zatem wzrasta Europa, niech się rozwija jako Europa ducha, idąc śladem swoje najlepszej tradycji, której najwznioślejszym wyrazem jest właśnie świętość” – pisał papież w 1999 roku.

Edyta Stein, przyszła na świat w żydowskiej niemieckiej rodzinie, w święto Jom Kipur, 12 października 1891 roku we Wrocławiu. Stopniowo odchodziła od judaizmu, ale już w wieku 14 lat zadeklarowała, że jest ateistką. Szczególnie fascynowała ją fenomenologia. Zdobyła staranne uniwersyteckie wykształcenie, stała się kreatywną myślicielką. Podczas I wojny światowej wstąpiła do Czerwonego Krzyża i jako sanitariuszka pomagała zakaźnie chorym. W 1916 roku rozpoczęła pracę nauczycielki w gimnazjum, w którym uczyła łaciny, języka niemieckiego, historii i geografii. Obroniła pracę doktorską. W późniejszym okresie zaczęła porównywać fenomenologię z tomizmem. Wydała wiele znaczących publikacji. Była nauczycielką w liceum i seminarium nauczycielskim w Spirze oraz wykładowcą akademickim w Instytucie Pedagogiki Naukowej w Monasterze.

Z katolicyzmem Edyta Stein zetknęła się po raz pierwszy ok. 1913 roku za sprawą jej znajomego filozofa Maxa Schelera. Poza tym inni jej znajomi – Hedwiga Conrad-Martius oraz małżeństwo Reinachów – przyjęli protestantyzm. To właśnie coraz bardziej dojmujący wpływ poglądów Schelera na jej osobę opisała po latach w słowach: „jedne po drugich opadały ze mnie więzy racjonalistycznych przesądów, w których wzrastałam, nie wiedząc o tym; nagle objawił mi się świat wiary”.

Śmierć Edyty Stein w Auschwitz-Birkenau nastąpiła niemal dokładnie rok po śmierci o. Maksymiliana Marii Kolbego, który został tam zamordowany przez nazistów w dniu 14 sierpnia 1941 roku w bunkrze głodowym. Św. Jan Paweł II pisał w 1999 roku o Edycie Stein, jako mistyczce, która w dokonującej się systematycznej zagładzie Żydów, dostrzegła krzyż Chrystusa nałożony na barki jej narodu, przyjęła zatem jako swój osobisty udział w nim deportację i śmierć w obozie.

Filozofka, ateistka, wychowana w żydowskiej rodzinie
Edyta Stein przyszła na świat w głęboko wierzącej rodzinie żydowskiej 12 października 1891 roku we Wrocławiu. Jako nastolatka stopniowo odchodziła od wiary przodków, aż stała się zdeklarowaną ateistką. Wspinała się coraz wyżej po szczeblach kariery naukowej. W nauce, szczególnie filozofii, a konkretnie fenomenologii, szukała spełnienia i zrozumienia świata. Praktycznie zaprzestała modlitwy, choć później wspominała: „moje poszukiwanie prawdy było moją jedyną modlitwą”.

Z katolicyzmem Edyta zetknęła się po raz pierwszy ok. 1913 roku za sprawą jej znajomego filozofa Maxa Schelera. Poza tym inni jej znajomi – Hedwiga Conrad-Martius oraz małżeństwo Reinachów – przyjęli protestantyzm. To właśnie coraz bardziej dojmujący wpływ poglądów Schelera na jej osobę opisała po latach w słowach: „jedne po drugich opadały ze mnie więzy racjonalistycznych przesądów, w których wzrastałam, nie wiedząc o tym; nagle objawił mi się świat wiary”.

„Nagle” nie oznaczało „od razu”, ale ziarna zostały zasiane… Ziarna nabrzmiewały i nieśmiało kiełkowały choćby wtedy, gdy Edyta pewnego razu w katedrze zobaczyła jakąś kobietę z koszem, która weszła do pustej świątyni na krótką modlitwę. Modlitwa, ot tak, poza nabożeństwem…? W drodze z targu…? Edyta poznawała czym jest żywa relacja z Bogiem. Te ziarna kiełkowały również wtedy, gdy Edyta odwiedziła przyjaciółkę wdowę, która niedawno straciła męża na wojnie. Stein nie mogła uwierzyć jak to się dzieje, że ta kobieta zachowywała pokój serca pomimo traumy. I znów pojawiało się to słowo – wiara.

W okresie I wojny światowej Edyta wstąpiła do Czerwonego Krzyża i pomagała zakaźnie chorym. Niektórzy twierdzą, że w czasie pracy w Hranicach na Morawach miała spotkać Karola Wojtyłę seniora i jego żonę Emilię, którzy w tym czasie również przebywali w tych okolicach. Ciekawe, że po latach ich syn Jan Paweł II ogłosił Edytę błogosławioną, świętą, a wreszcie patronką Europy.

Latem 1921 roku Edyta przeglądała biblioteczkę swojej przyjaciółki i „przypadkiem” natrafiła na autobiografię św. Teresy z Ávili. Jako intelektualistka chciała poczytać „do poduszki”, a skończyła nad ranem z jasnym przekonaniem, że to wszystko prawda. Potem odbyła 30-dniowe ignacjańskie ćwiczenia duchowe, które ostatecznie doprowadziły ją do decyzji o przyjęciu chrztu w obrządku katolickim. Podobnie wybrała jej siostra. To nastąpiło 1 stycznia 1922 roku Edyta przyjęła imiona Teresa Jadwiga.

Rosnące w Niemczech niepokoje związane z szerzącym się nazizmem sprawiły, że Edyta napisała list do papieża Piusa XI, w którym prosiła go o wydanie encykliki w obronie prześladowanych Żydów.

Stopniowo w Edycie dojrzewała decyzja o życiu zakonnym, która stała się faktem 14 października 1933 roku, kiedy Stein wstąpiła do Karmelu. Została siostrą Benedyktą od Krzyża.

W obliczu II wojny światowej żydowskie pochodzenie Edyty poważnie zagrażało bezpieczeństwu jej i innych zakonnic, stąd decyzja o wyjeździe do Holandii. 2 sierpnia 1942 roku została aresztowana w klasztorze w Echt. Do swojej siostry miała powiedzieć: „chodź, idziemy cierpieć za swój lud”. Wkrótce trafiła do niemieckiego obozu w Auschwitz i 9 sierpnia 1942 roku zginęła przez zagazowanie. Jej ciało spalono. Na pamiątkę tamtych wydarzeń tego dnia jest wspomina w liturgii Kościoła katolickiego.

Krzyż był bardzo ważnym, niemalże centralnym, elementem duchowości Teresy Benedykty. Zostawiła po sobie nieukończone dzieło poświęcone krzyżowi. A tak naprawdę ostatnie jego stronice nakreśliła swoją śmiercią w komorze gazowej. 20 lat wcześniej miała podobno przeżywać depresję z powodu cudem unikniętej śmierci przez zatrucie gazem, natomiast w 1942 roku śmierć gazowa była już dla niej okazją do spotkania z Tym, którego całym sercem ukochała.

Osoba św. Teresy Benedykty od Krzyża fascynowała Jana Pawła II. Jak wiemy, to on wyniósł ją do chwały ołtarzy, a w 1999 roku uczynił patronką Europy obok św. Brygidy Szwedzkiej i św. Katarzyny ze Sieny. Święci Cyryl, Metody i Benedykt są patronami Europy zwłaszcza w kontekście I tysiąclecia chrześcijaństwa, natomiast na przełomie II i III tysiąclecia papież chciał zaakcentować szczególną rolę świętych kobiet.

Jan Paweł II podkreślał zaangażowanie Edyty Stein w promocję kobiecości w różnych wymiarach życia rodzinnego, społecznego, kulturalnego, itp. Teresa Benedykta jako filozof prowadziła dialog z różnymi wizjami człowieka i jego roli w świecie. Odwiedzała kraje Europy i wygłaszała odczyty. Poza tym jako Żydówka, która przeszła na katolicyzm, była i jest łącznikiem pomiędzy odmiennymi narodami, kulturami i wyznaniami. To wszystko sprawiło, że katoliczka, która nie porzuciła swoich żydowskich korzeni, ale dzięki wierze w Chrystusa jeszcze pełniej je przeżywała, została ustanowiona patronką Europy.

Family News Service

Logo Fundusz Patriotyczny

Fundusz Patriotyczny

Kontakt

Fundacja ŻYCIU TAK
im. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny

ul. Karmelicka 14
35-317 Rzeszów
[email protected]
KRS: 0000780649 / NIP: 8133810452 / REGON: 383065758